W dniu 8 listopada 2019 r. Izba Cywilna Sądu Najwyższego wydala szereg uchwał z zakresu prawa cywilnego, które mają istotne znaczenie praktyczne.
Zgodnie z art. 1 pkt 1) lit. a) ustawy o Sądzie Najwyższym Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości między innymi poprzez podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne. Jeżeli więc skład Sądu Najwyższego, do którego sprawa została przekazana, uzna, że przedstawione zagadnienie prawne wymaga wyjaśnienia, a rozbieżności – rozstrzygnięcia, podejmuje stosowną uchwałę w tym zakresie. W przeciwnym razie odmawia jej podjęcia, a jeżeli podjęcie uchwały stało się zbędne – umarza postępowanie. Jednocześnie, skład Sądu Najwyższego nie ma obowiązku podjęcia uchwały w sprawie każdego przedstawionego mu zagadnienia prawnego, a tylko wtedy gdy uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga wyjaśnienia, a rozbieżności rozstrzygnięcia. Co więcej, skład Sądu Najwyższego bada także, czy zostały spełnione przesłanki formalne pozwalające na przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu i odmawia podjęcia uchwały zawsze wtedy, gdy nie zostały one spełnione. Sam Sąd Najwyższy sformułował wymogi odnośnie do kierowanych do niego zagadnień prawnych, stanowiące wytyczne dla sądów powszechnych. I tak między innymi: zagadnienie prawne skierowane do Sądu Najwyższego nie powinno zmierzać do uzyskania porady prawnej w zakresie prawidłowego rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, przedmiotem zagadnienia prawnego nie może być kwestia konstytucyjności ustawy, a może być jedynie taka wątpliwość prawna, której wyjaśnienie w formie uchwały jest niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd drugiej instancji. Sąd ten powinien zatem szczegółowo wyjaśnić, na czym polegają jego wątpliwości i dlaczego uważa je za poważne; obowiązany jest również wykazać, że wątpliwości te pozostają w związku przyczynowym z rozstrzygnięciem środka odwoławczego. Ponadto sformułowane zagadnienie prawne powinno odwoływać się w sposób generalny i abstrakcyjny do treści przepisu, który nie podlega jednoznacznej wykładni, a którego wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju jurysprudencji i prawa pozytywnego lub też będzie miało znaczenie precedensowe dla rozstrzygnięcia podobnych spraw w przyszłości.
Co istotne, uchwały Sądy Najwyższego wiążą sąd powszechny wyłącznie w sprawie, w jakiej zostały wydane. Niemniej – aby zachować jednolitość orzecznictwa – sądy powszechne winny uwzględniać treści uchwał Sądu Najwyższego, względnie, w przypadku odstępstwa od nich, winny oprzeć swą argumentację na solidnych podstawach prawnych.
Poniżej lista ostatnich uchwał Sądu Najwyższego, Izy Cywilnej:
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: II CZP 36/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy przyznanie w art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wierzycielowi, którego osobistym dłużnikiem jest jeden z małżonków, możliwości żądania zaspokojenia z majątku wspólnego powoduje, że drugi z małżonków staje się dłużnikiem w znaczeniu prawa materialnego, z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, czy też obowiązkiem takiego małżonka jest jedynie znoszenie egzekucji z majątku wspólnego?
Uchwała Sądu Najwyższego: Małżonek dłużnika osobistego jest – na podstawie art. 41 k.r.o. – dłużnikiem ponoszącym wobec wierzyciela odpowiedzialność ograniczoną do składników majątku wspólnego małżonków.
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 32/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy dłużnik, który nie spełnia bezterminowego świadczenia pieniężnego mimo wezwania wierzyciela winien zapłacić odsetki ustawowe za opóźnienie przewidziane w art. 481 § 1 k.c. od momentu popadnięcia w opóźnienie w rozumieniu art. 455 k.c. czy od momentu ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.) względnie od chwili wyrokowania?
Uchwała Sądu Najwyższego: Zasądzenie odszkodowania za szkodę określoną w art. 129 ust. 2 w zw. z art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 1396 ze zm.) według cen z dnia jego ustalenia nie wyłącza przyznania odsetek za opóźnienie od dnia powstania stanu opóźnienia.
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 29/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy w świetle przepisu art. 91 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U.2017.2203) dopuszczalna jest droga sądowa w sprawach o dotacje dla niepublicznych przedszkoli należnych za lata 2010-2014 przyznawanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty w sytuacji, gdy powództwo w tym przedmiocie zostało wniesione po dniu 1 stycznia 2018 r.?
Uchwała Sądu Najwyższego: Artykuł 91 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 2203) nie wyłącza drogi sądowej do dochodzenia po dniu 1 stycznia 2018 r. w postępowaniu przed sądem powszechnym roszczeń dotyczących dotacji przyznawanych niepublicznym przedszkolom w okresie przed dniem 1 stycznia 2017 r. na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jedn. tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 2198 ze zm.).
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 28/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: 1. Czy roszczenie o odszkodowanie skierowane
przeciwko osobie zajmującej lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, o którym mowa
w art. 18 ust. 1 ustawy z 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym
zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2018r. poz. 1234 z
późn. zm.), z punktu widzenia legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa,
powinno być traktowane w szczególności:
a. jako szczególna postać roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z cudzej
rzeczy, o którym mowa w art. 224-225 kodeksu cywilnego i w związku z tym
legitymację czynną posiada wyłącznie właściciel lokalu, w rozumieniu przepisów
kodeksu cywilnego, czy też
b. jako roszczenie o odszkodowanie za niewykonanie obowiązku zwrotu rzeczy po
zakończeniu stosunku prawnego będącego podstawą korzystania z lokalu i w
związku z tym legitymację czynną posiada właściciel w rozumieniu przepisu art.
2 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…), czy też
c. jako roszczenie o odszkodowanie wynikające ze szczególnego rodzaju czynu
niedozwolonego w postaci posiadania lokalu bez podstawy prawnej i w związku z
tym legitymację czynną posiada podmiot, który w wyniku takiej sytuacji poniósł
szkodę?
2. w razie przyjęcia, że legitymację czynną w takiej sprawie ma właściciel
lokalu w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego lub w rozumieniu przepisu art.
2 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie praw lokatorów (…) – czy przekazanie przez
właściciela w drodze umowy zawartej przez niego z podmiotem trzecim
właścicielskiego uprawnienia do pobierania pożytków jest równoznaczne z
przeniesieniem na ten podmiot również legitymacji czynnej w sprawie o roszczenie,
o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów (…)?
Uchwała Sądu Najwyższego: Roszczenie przewidziane w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1234 ze zm.) przysługuje osobie będącej właścicielem lokalu w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy w okresie, którego dotyczy żądanie pozwu.
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 27/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy prawomocne przesądzenie w wyroku wydanym we wcześniejszej sprawie, że powodowi nie należy się prowizja wynikająca z zawartej przez strony ramowej umowy o świadczenie usług w przypadku dobrowolnego spełnienia należności przez dłużnika pozwanego, w świetle art. 365 § 1 k.p.c. jest wiążące w kolejnej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, w której powód dochodzi prowizji w oparciu o te same postanowienia umowne od uregulowanych w ten sam sposób wierzytelności pozwanego będących przedmiotem tego samego zlecenia?
Uchwała Sądu Najwyższego: Wykładnia umowy, na podstawie której powód dochodził wynagrodzenia za świadczenie usług, nie jest objęta mocą wiążącą wyroku (art. 365 § 1 k.p.c.) w sprawie o inną część przewidzianego tą umową wynagrodzenia za świadczenie usług.
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 26/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy poświadczenie przez notariusza w trybie art. 88 zd. 2 ustawy z dnia 14.02.1991 r. – Prawo o notariacie (j.t.: Dz.U. z 2017 r., poz. 2291 ze zm.), że stawająca przed nim osoba uznała podpis na dokumencie prywatnym za własnoręczny, jest urzędowym poświadczeniem podpisu w rozumieniu art. 788 § 1 k.p.c.?
Uchwała Sądu Najwyższego: Dokument z podpisem uznanym przez notariusza za własnoręczny (art. 88 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 540 ze zm.) jest dokumentem prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym w rozumieniu art. 788 § 1 k.p.c.
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 24/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy w sprawie dotyczącej wydania przez Sad zgody na zbycie nieruchomości położonej w Polsce przez pełnoletnią osobę fizyczną, nieposiadającą z przyczyn spowodowanych chorobą zdolności do czynności prawnych w świetle prawa innego kraju unijnego, „rozstrzygnięcie dotyczy praw rzeczowych na nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej” w rozumieniu art 1110[2] k.p.c., co skutkowałoby stwierdzeniem właściwości wyłącznej sądu polskiego, a w konsekwencji czy dla dokonania przez opiekuna takiej osoby sprzedaży jej nieruchomości położonej w Polsce wystarczająca jest zgoda udzielona przez sąd wskazanego powyżej kraju, czy też w związku z jurysdykcja wyłączną sądu polskiego (art. 1110[2] k.p.c) konieczna jest tu uprzednia zgoda polskiego sądu opiekuńczego?
Uchwała Sądu Najwyższego: Udzielenie przez sąd zezwolenia na zbycie nieruchomości położonej w Polsce przez osobę pełnoletnią, pozbawioną zdolności do czynności prawnych, nie stanowi „rozstrzygnięcia dotyczącego praw rzeczowych na nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej” w rozumieniu art. 1110 [2] k.p.c.
- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2019 r. (skład 3 sędziów), sygn. akt: III CZP 22/19
Zagadnienie prawne przedstawione przez sąd powszechny: Czy pismo procesowe odpowiadające wymaganiom zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji złożone przez pełnomocnika będącego adwokatem może otrzymać bieg i zostać rozpoznane jako skarga na orzeczenie referendarza sądowego?
Uchwała Sądu Najwyższego: Przepis art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. nie ma zastosowania w razie wniesienia przez zawodowego pełnomocnika zażalenia na postanowienie wydane przez referendarza sądowego, skierowanego do sądu drugiej instancji za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, z wnioskiem o zmianę tego postanowienia lub o jego uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania.