Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych: w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat,
- dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego
przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy przez okres nie dłuższy niż 14 dni.
Jednocześnie:
- na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 przesądzono, iż dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres na jaki zostały zamknięte żłobki, kluby dziecięce, przedszkola, szkoły, placówki pobytu dziennego oraz inne placówki lub w związku z niemożnością sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych z powodu COVID-19, jednak nie dłużej niż do dnia 26 kwietnia 2020 r,
- na mocy Rozporządzenia z dnia 24 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 ustalono, iż dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres na jaki zostały zamknięte żłobki, kluby dziecięce, przedszkola, szkoły, placówki pobytu dziennego oraz inne placówki lub w związku z niemożnością sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych z powodu COVID-19, jednak nie dłużej niż do dnia 3 maja 2020 r.
- z kolei na mocy Rozporządzenia z dnia 30 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 ustalono, iż dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres na jaki zostały zamknięte żłobki, kluby dziecięce, przedszkola, szkoły, placówki pobytu dziennego oraz inne placówki lub w związku z niemożnością sprawowania opieki przez nianie lub opiekunów dziennych z powodu COVID-19, w przypadku niemożności zapewnienia opieki przez żłobek, klub dziecięcy, przedszkole, placówkę pobytu dziennego oraz inną placówkę lub podmiot zatrudniający dziennych opiekunów z powodu czasowego ograniczenia funkcjonowania tych placówek w związku z COVID-19 oraz przysługuje ubezpieczonemu oraz funkcjonariuszowi, którzy podejmą decyzję o osobistym sprawowaniu opieki, jednak nie dłużej niż do dnia 24 maja 2020 r.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy jest przyznawany na zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Oznacza to, że również w jego przypadku zastosowanie ma jej art. 34, zgodnie z którym: zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. Mając na uwadze stan społecznej kwarantanny pojawia się pytanie, czy dodatkowy zasiłek przysługuje także wówczas, gdy drugi rodzic dziecka powyżej 2 roku życia, na które wnioskowany jest dodatkowy zasiłek opiekuńczy, przebywa w domu. Przykładowo możemy mieć do czynienia z następującymi sytuacjami:
- gdy drugi rodzic przebywa w domu, ale pracuje zdalnie – w naszej ocenie osoba wykonująca pracę zdalną w domu nie powinna być traktowana przez ZUS jako inny członek rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę nad dzieckiem. Rodzic taki musi być bowiem dyspozycyjny wobec swego pracodawcy oraz faktycznie świadczyć pracę, pomimo więc tego, że przybywa fizycznie w domu, nie jest w stanie zapewnić opieki nad dzieckiem, gdyż wiązałoby się to z naruszeniem jego obowiązków pracowniczych;
- gdy drugi rodzic przebywa w domu, ale jest na zwolnieniu lekarskim – w takim przypadku, w naszej ocenie również nie należy traktować drugiego rodzica, jako mogącego zapewnić opiekę nad dzieckiem. Wszystko zależy oczywiście od rodzaju schorzenia rodzica, niemniej rodzic chory, przebywający na zwolnieniu lekarskim nie zapewni dziecku stałej i pełnej opieki. Podobną uwagę można odnieść do sytuacji, gdy drugim rodzicem jest matka w ciąży przebywająca na zwolnieniu lekarskim,
- gdy matka, jest w domu, ale przebywa na urlopie macierzyńskim – w naszej ocenie, zwłaszcza gdy od porodu minęło niewiele czasu i dziecko jest noworodkiem lub wczesnym niemowlakiem, nie można twierdzić, iż matka jest osobą, która jest w stanie zapewnić opiekę nad drugim dzieckiem. Trzeba mieć na uwadze, że niemowlęta, zwłaszcza karmione piersią lub kolkujące wymagają od matki bardzo dużo uwagi i zaangażowania i niemożliwa jest jednoczesna stała opieka nad drugim dzieckiem. Oczywiście jest to kwestia wysoko ocenna, wszystko zależy od dodatkowych czynników, takich, jak wiek drugiego dziecka, to czy niemowlę jest zdrowe, czy matka po porodzie wymaga opieki lekarskiej, etc.
Co istotne, w przypadku gdy ZUS odmówi wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego, istnieje możliwości odwołania się do Sądu i wykazania – wszelkimi dopuszczalnymi środkami dowodowymi – iż drugi rodzic pomimo tego, że fizycznie przebywał w domu, nie był w stanie zapewnić opieki nad dzieckiem.